มาตรฐานระบบการจัดการควบคุมระบบไหลเวียนและคุณภาพอากาศในหน่วยงานปลอดเชื้อกลาง (CSSD)
โดยอ้างอิงตามแนวทาง Health Building Note 13 (HBN 13) และมาตรฐานของ ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers) แบ่งออกตามโซนหลักใน CSSD เพื่อความชัดเจน:
📌 มาตรฐานระบบการจัดการควบคุมระบบไหลเวียนและคุณภาพอากาศในหน่วยงาน CSSD
อ้างอิงตาม HBN 13 และ ASHRAE Standard 170
ในหน่วยงานปลอดเชื้อกลาง (CSSD - Central Sterile Supply Department) การควบคุมระบบไหลเวียนและคุณภาพอากาศมีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันการปนเปื้อนข้ามระหว่างกระบวนการทำความสะอาด ห่อบรรจุ และจัดเก็บอุปกรณ์การแพทย์ ระบบ HVAC ที่ออกแบบตามมาตรฐาน HBN 13 และ ASHRAE 170 ช่วยให้สามารถควบคุมความดันอากาศ อุณหภูมิ ความชื้น และการกรองอากาศให้เหมาะสมกับแต่ละโซนของ CSSD
1️⃣ โซนปนเปื้อน (Soiled Zone)
📍 วัตถุประสงค์: รับและจัดการอุปกรณ์ที่ใช้แล้วก่อนการทำความสะอาด
✅ ข้อกำหนดตาม HBN 13 / ASHRAE 170:
- ความดันอากาศ: เป็นลบ (-) เมื่อเทียบกับพื้นที่ติดกัน เพื่อป้องกันการไหลย้อนของอากาศปนเปื้อน
- อัตราการแลกเปลี่ยนอากาศ (ACH): ไม่น้อยกว่า 10 ACH (Air Changes per Hour)
- อุณหภูมิ: 18–22°C
- ความชื้นสัมพัทธ์ (RH): 30–60%
- การกรองอากาศ: ควรมี pre-filter และ HEPA filter ขั้นต่ำระดับ MERV 14 (ตาม ASHRAE)
- Airflow direction: ควรไหลจากพื้นที่สะอาด → พื้นที่ปนเปื้อน
2️⃣ โซนสะอาด/ห่ออุปกรณ์ (Packing or Clean Zone)
📍 วัตถุประสงค์: บรรจุหีบห่ออุปกรณ์ที่ผ่านการทำความสะอาดแล้วก่อนนำไปฆ่าเชื้อ
✅ ข้อกำหนดตาม HBN 13 / ASHRAE 170:
- ความดันอากาศ: เป็นบวก (+) เมื่อเทียบกับพื้นที่ปนเปื้อน และเท่ากันหรือสูงกว่าโถงกลาง
- ACH: ไม่น้อยกว่า 10–15 ACH
- อุณหภูมิ: 20–24°C
- ความชื้นสัมพัทธ์: 30–60%
- การกรองอากาศ: ใช้ HEPA filter ระดับ MERV 16 หรือเทียบเท่า
- แสงสว่าง: ≥ 500 ลักซ์ เพื่อความแม่นยำในการตรวจสอบเครื่องมือ
3️⃣ โซนปราศจากเชื้อ / พื้นที่เก็บของปราศจากเชื้อ (Sterile Zone or Sterile Storage Area)
📍 วัตถุประสงค์: จัดเก็บอุปกรณ์ที่ผ่านการฆ่าเชื้อพร้อมใช้งาน
✅ ข้อกำหนดตาม HBN 13 / ASHRAE 170:
- ความดันอากาศ: เป็นบวก (+) สูงสุด เมื่อเทียบกับพื้นที่อื่น เพื่อป้องกันการปนเปื้อนย้อนกลับ
- ACH: 4–10 ACH (เพียงพอสำหรับการหมุนเวียนอากาศโดยไม่กระตุ้นฝุ่น)
- อุณหภูมิ: 20–24°C
- RH: 30–60%
- การกรองอากาศ: HEPA filter อย่างน้อย MERV 14 ขึ้นไป
- การควบคุมฝุ่น: พื้นเรียบ ไม่มีรอยต่อ ซ่อมแซมได้ง่าย
แนวทางการออกแบบระบบอากาศรวม (Airflow Strategy Summary)
4️⃣ พื้นที่อื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง
🔸 ห้องสเตชันรับส่ง (Pass-through/Transfer)
- ใช้สำหรับส่งผ่านเครื่องมือระหว่างโซน
- ความดันควรควบคุมให้อากาศไหลจากสะอาดไปปนเปื้อน
- อาจใช้ interlocking door system เพื่อไม่ให้เปิดสองฝั่งพร้อมกัน
🔸 พื้นที่ซักล้างพื้น/ภาชนะ
- ความดันอากาศ: ควรเป็นลบเช่นเดียวกับโซนปนเปื้อน
- ต้องแยกออกจากพื้นที่ห่อบรรจุอย่างชัดเจน
🔸 ห้องควบคุม/สำนักงาน CSSD
- ความดันเท่ากับบรรยากาศหรือ slightly positive
- ไม่ควรมีการเชื่อมต่ออากาศกับพื้นที่กระบวนการโดยตรง
📌 สรุป
การออกแบบและควบคุมระบบอากาศในหน่วย CSSD เป็นหัวใจสำคัญในการควบคุมการปนเปื้อน และรักษาความปลอดภัยของเครื่องมือแพทย์ก่อนใช้งานต่อผู้ป่วย การยึดมาตรฐาน HBN 13 และ ASHRAE 170 จะช่วยให้หน่วย CSSD ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และสอดคล้องกับแนวทางสากล
Note: MERV คือ ค่ามาตรฐานที่ใช้วัดประสิทธิภาพของแผ่นกรองอากาศ (Air Filter) ซึ่งพัฒนาโดย ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers)
...................................................................................
